Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Cemil Çelik son yıllarda kökeninin psikososyal (psikolojik ve çevresel) etkenlerin olduğu psikiyatrik rahatsızlıklarda artış dikkat çekmektedir. Bu rahatsızlıklardan birinin de 'Alışveriş Bağımlılığı' olduğunu belirten Çelik; "Tıp dünyasında Onyomani olarak bilenen Alışveriş Bağımlığı dünya genelinde günden güne artmaktadır. Sosyal medya kullanımı, dijital pazarlama gibi etkenler Alışveriş Bağımlılığını hızla arttırmaktadır. dedi
Yapılan araştırmalara göre kadınların erkeklerden daha çok alışveriş bağımlılığı belirtileri göstermekte olduğunu belirten Çelik, şveriş yapma dürtüsü kişide pozitif duyguların yaşanmasına neden olduğunun altını çizerek şöyle devam etti;"Başlangıcıtipiktir. Kişi kendisini kötü hissettiği zamanlarda alışveriş yapınca rahatladığını hisseder.Bu ürün maddi değeri çok az olsa bile kişide aynı etkiyi yapar. Bu süreçte kişi kendini iyi hisseder. Fakat yaşanılan olumlu duyguların verdiği iyilik hissi alışveriş sonrası zaman içinde azalıp, kaybolmaktadır. Hasta yine aynı iyi duyguları yaşamak için tekrar alışveriş yapar. Bu süreçlerin sıklıkla tekrar etmesi ile bağımlılık döngüsüne girilmiş olur. "
Alışveriş Bağımlılığı Nasıl Anlaşılır?
Genel olarak alışveriş bağımlıları; hastalığın ilk evrelerinde durumu fark etmediğini belirten Çelik, kişilerde bağımlılık davranışlarının zaman içine yayıldığının altını çizdi belirtileri şu şekilde sıraladı;
*Alışveriş sırasında kendini mutlu ya da güçlü hissetme
*Sık alışverişlerin yapılmasından dolayı yakın çevreden uyarılar alma
*Bütçe olarak belirlenen alışveriş bütçesinden daha fazla alışveriş yapma
*Kendini değersiz ya da kötü hissedince alışveriş yapma arzusunun yoğun olarak yaşanması
*Alışveriş için harcanan paraların farkına varılmaması ya da kontrol edememe
Son yıllarda alışveriş bağımlısı olmanın, gündelik yaşamın etkilerinden dolayı çok daha hızlı olduğunu belirten Çelik; " Pek çok kişi alışveriş yapmayı özendirme için yapılan reklamlardan ve dijital dünyanın getirdiği kolaylıklardan dolayı bu alışkanlığı hızlıca kazanabilmektedir. Bu yüzden günümüzdeki pek çok etken alışveriş bağımlılığına yatkınlığı arttırmaktadır. " ifadelerini kaydetti.
Alışveriş Bağımlılığı Tedavi Edilebilir Mi?
Son yıllarda dünya genelinde alışveriş bağımlılığının sayısının artması ile genel olarak alışveriş bağımlılığı tedavisiyle ilgili çalışmaların da arttığına dikkat çeken Çelik; "Alışveriş bağımlıların tedavi süreçleri genellikle bireysel olarak ilerler. Çünkü alışveriş bağımlılığının en önemli sebebi psikososyal nedenlerdir. Özellikle de herkesin yaşadığı duygu birikimlerinin farklı olması tedavi süreçlerinin özel olarak yapılandırılmasını gerektirir. " şeklinde konuştu.
Pek çok kişi bağımlılığın ilerleyen evrelerinde kendisinin hasta olduğunu fark ettiğini belirten Çelik; "Bağımlılığın ilerlemesi ise kişinin kendisini alışveriş yapmayı kontrol etme konusunda daha çok zorlanmasına sebep olur. Bu yüzden de hastalığın tedavi sürecinde tetikleyici etken olan çevresel faktörlerin davranış düzenlenmesi ile yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. " dedi
Alışveriş Bağımlılığında Psikolojik Etkenler
Tıp dünyasında onyomani olarak geçen alışveriş bağımlılığı tamamen psikolojik bir hastalık olduğundan söz eden Çelik, Sözlerine şöyle devam etti; "Genel olarak günümüz insanı çoğu yaşadığı tetikleyici olayda değersizlik hissine kapılmaktadır. Değersizlik hissi ile mücadele eden birçok kişi, kendisini kanıtlamak, değerli ve mutlu hissetmek için kendine bir şeyler alma ihtiyacı hisseder. Eğer bu davranışını alışkanlık haline getirirse ve değerli olma hissini hep bu yolla karşılarsa, artık bağımlılık yolu açılmış olur. "
Bağımlılık tedavilerinde kullanılan tedavi yöntemleri Alışveriş Bağımlılığında da etkili olduğunu belirterek "Özellikle psikososyal tetikleyiciler ön planda olduğu için kişinin baş etmekte zorlandığı durumların tespiti, bunların geçmiş mikrotravmalar ile bağlantılarının çalışılması önem arz etmektedir. Bilişsel Davranışcı Psikoterapinin bağımlılık konusunda etkinliği kanıtlanmıştır. Travma odaklı terapilerin de etkili olduğuna dair çalışmalar vardır. Genel olarak alışveriş bağımlılığı tedavi süreçlerinde hastanın karşılanmayan temel ihtiyacının belirlenmesi ve uygun terapi desteği ile bu ihtiyacının uygun yollarla karşılanmasının sağlanması hedef alınmalıdır. " ifadelerini kaydetti.