İş hayatında en çok karşılaşılan ve birçok çalışanın haberinin olmadığı bir konudur iş göremezlik gelirleri.
Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı olarak çalışan sigortalıların çeşitli sağlık sorunları, hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı vb. durumlarında raporlu oldukları ve çalışmadıkları günlerdeki maddi kayıpları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenir. İş Göremezlik Gelirleri; Geçici İş Göremezlik ve Sürekli İş Göremezlik olmak üzere ikiye ayrılır.
Geçici İş Göremezlik Geliri
Geçici İş Göremezlik ödeneği, sigortalı olarak çalışanların hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde gelir kaybına uğramamaları için SGK tarafından yapılan ödenektir.
Geçici İş Göremezlik Gelirinden Faydalanma Şartı
Geçici İş Göremezlik Ödeneğine hak kazanabilmek için,
1- İstirahatin başladığı tarihte sigortalılığın sona ermemiş olması,
2- İş Göremezlik Raporunun başladığı tarihten önceki 1 (bir) yıl içerisinde en az 90 (doksan) gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,
3- SGK tarafından yetkilendirilen sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması gerekmektedir.
4- Alınan iş göremezlik raporunun, çalışılan firma yetkililerince SGK E Rapor Sistemine girilerek bildiriminin yapılmış olması gerekir.
5- İş Kazası ve Meslek Hastalığına bağlı geçici iş göremezlik ödeneğinden faydalanmak için belirli bir süre prim ödenmiş olması şartı aranmamaktadır.
Emekli Çalışanlar İçin Geçici İş Göremezlik Ödemesi
Emekli olup SGDP ( Sosyal Güvenlik Destek Primi ) kapsamında çalışanlar için İş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle tedavi süresinde almış oldukları raporlara istinaden ödeme alabilirler. Hastalık ve analık sebebiyle alınan raporlar için SGK emekli çalışana herhangi bir geçici iş göremezlik ödemesi yapmamaktadır.
4/b Bağ kur Kapsamındaki Sigortalıların Geçici İş Göremezlik Ödemesi
4/b Bağ kur kapsamında sigortalı olanlar; iş kazası, meslek hastalığı ve analık hallerinde Geçici İş Göremezlik Ödemesinde faydalanabilirler. Ancak şirket ortağı ve isteğe bağlı prim ödemesi yapan kadın sigortalılar analık halinde geçici iş göremezlik ödemesinden faydalanamamaktadırlar. 4/a kapsamında sigortalı çalışanlar gibi normal hastalık zamanlarında almış oldukları raporlar için geçici iş göremezlik ödemesinden de faydalanamazlar.
Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesaplanması ve Ödemesi
İş göremezliğin başladığı tarihten önceki son 12 aydaki son 3 (üç) ay içindeki bildirilen prime esas kazanç tutarının günlük tutarı bulunarak,
- Yatarak Tedavilerde günlük kazancın yarısı,
- Ayakta tedavilerde günlük kazancın üçte ikisi ödenir.
Geçici iş göremezlik ödemeleri her ayın 8-14 günleri arasında sigortalının adına PTT kurumuna ya da E Devlet üzerinden SGK sisteminde kayıtlı olan banka hesabına ödenir. 2 ay içerisinde PTT kurumuna gönderilen İş göremezlik ödemeleri alınmaması halinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na geri iade olmaktadır. İstirahat süresinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde kurumdan geri talep edilmeyen İş göremezlik ödemelerinin ödenek hakkı düşer.
Sürekli İş Göremezlik Geliri
İş kazası ve Meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü en az %10 oranında kaybederek sürekli iş göremezlik durumuna giren sigortalıya Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ömür boyu ödenen gelire sürekli iş göremezlik geliri adı verilir.
Sürekli İş Göremezlik Geliri Bağlanma Şartları
- Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanabilmesi için meslekte kazanma gücünün en az %10 oranında azalması gerekmektedir.
- Gelirin bağlanması için belirli bir prim ödeme gün sayısı veya başka bir kıstas yoktur.
- Sürekli iş göremezlik geliri için sigortalının işten ayrılış yapmasına ya da Bağ kur sigortalısının işyerini kapatmasına gerek yoktur.
- Bağ kur sigortalısının sürekli iş göremezlik geliri alabilmesi için kuruma bağ kur prim borcunun bulunmaması gerekmektedir.
Sürekli İş Göremezlik Geliri Hesabı
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücü oranına göre hesaplanır.
Sürekli iş göremezlik geliri, sürekli tam iş göremezlik ve sürekli kısmi iş göremezlik olarak kendi içinde ikiye ayrılmaktadır.
Sürekli Tam İş Göremezlik Geliri;
Sigortalının meslekte kazanma gücünün %100’ü yitirilmiştir. Sigortalıya aylık kazancının %70’i oranında gelir bağlanır.
Hesaplama Formülü: Günlük Kazanç X 360 X %70
12
Kısaca , Günlük Kazanç X 21 formülü ile hesaplanabilir.
Örnek verecek olursak, 15 Ocak 2024 tarihinde uğradığı iş kazası sonucu sürekli tam iş göremez duruma düşen sigortalının günlük kazancı 566,74TL’dir. İş bu halde sigortalıya bağlanacak olan sürekli iş göremezlik tutarı;
Günlük Kazanç X 21
566,74 X 21 = 11.901,54 TL’dir.
Eğer sigortalı tam iş göremez durumda iken başka birinin sürekli bakımına muhtaç hale gelmişse hesaplama günlük kazanç X 30 formülü ile hesaplanır.
Sürekli Kısmi İş Göremezlik Geliri;
Sigortalının meslekte kazanma gücünün kısmen azalmış olması halidir. Sigortalı meslekte kazanma gücünün en az %10, en fazla %99,99 oranında yitirmiş olması halinde kendisine sürekli kısmi iş göremezlik geliri bağlanır.
Hesaplama Formülü: Günlük Kazanç X 21 X % ( Sürekli İş Göremezlik Derecesi)
Örnek verecek olursak, 10 Ocak 2024 tarihinde uğradığı iş kazası sonucu %60 oranında iş göremez duruma gelen sigortalının günlük kazancı 566,74TL’dir. İş bu halde sigortalıya bağlanacak olan sürekli kısmi iş göremezlik tutarı;
( Günlük Kazanç X 21 ) X 60 %
( 566,74 X 21 ) X 60 % = 7.140,92TL’dir.
Eğer sigortalı kısmi iş göremez durumda iken başka birinin sürekli bakımına muhtaç hale gelirse hesaplama ( günlük kazanç X 30 )X % sürekli iş göremezlik derecesi formülü ile hesaplanır.
Örnek verecek olursak, 10 Ocak 2024 tarihinde uğradığı iş kazası sonucu %60 oranında iş göremez duruma gelen sigortalı aynı zamanda sürekli başka birinin bakımına muhtaç haline gelmiştir. Günlük kazancı 566,74TL’dir. İş bu halde sigortalıya bağlanacak olan sürekli kısmi iş göremezlik tutarı;
( Günlük Kazanç X 30 ) X 60 %
( 566,74 X 30 ) X 60 % = 10.201,32TL’dir.
İş kazası ve meslek hastalığı sonucu bağlanacak olan sürekli iş göremezlik gelirinde sadece başka birinin bakımına muhtaç olanlar için alt sınır getirilmiştir. Başka birinin bakımına muhtaç olan sigortalılara bağlanacak sürekli iş göremezlik geliri yürürlükte bulunan asgari ücretin %85’inden az olamaz.
Doğan Türkmen
